Uitzicht op de glooiende heuvels met paarse heide, het lichte gekriebel van de heidestruikjes tegen je kuiten, de zoete geur van bos, het geruis van de berkenblaadjes en het gemekker van schapen. De Heidschnuckenweg is méér dan gewoon een mooie heidewandeling. Ik maakte een meerdaagse wandeling en ontdekte: wandelen op de Lüneburger Heide is genieten, ontspannen, vertragen en je zintuigen gebruiken.
De Heidschnuckenweg is een 223 kilometer lange wandelroute over de Lüneburger Heide in Duitsland. Deze middelzware route tussen Celle en Hamburg-Fischbeck bestaat uit 13 etappes. Sinds 2021 zijn er ook 12 Heideschleifen: rondwandelingen met bijzondere culturele of landschappelijke highlights. Niet voor niets is de Heidschnuckenweg een van de Top Trails of Germany: het is een route met karakter, goede bewegwijzering, die bijna uitsluitend over paden midden in de natuur gaat en een goede infrastructuur voor wandelaars heeft.
Heideschleife Pietzmoor door het mysterieuze moeras
Halverwege de middag kom ik in Schneverdingen aan. Om alvast in te wandelen en aan de Heidschnuckenweg te ‘proeven’, wandel ik de Heideschleife Pietzmoor. Dit is een van de tien nieuwe rondwandelingen, die als extraatje voor heidewandelaars gemaakt zijn: de Heideschleifen. Dit rondje van ruim 6 kilometer gaat door het grootste aaneengesloten hoogveengebied van de Lüneburger Heide. Al 8000 jaar oud is het! Een echte highlight is het meer dan een kilometer lange vlonderpad, waardoor je met droge voeten door het moeras kunt wandelen. Libellen vliegen over het drassige landschap en ik hoor kikkers kwaken. Wie echt geluk heeft, ziet de zeldzame korhoen. Dat geluk heb ik niet, maar ik zie wel in de verte hoe een enorme kudde Heidschnucken door een herder met puntige hoed over de heide terug naar de stal wordt gebracht. De eerste wandeling belooft veel goeds voor de komende dagen. Ik ga vroeg slapen, ik kan niet wachten tot het morgen is.
Heideschleife Pietzmoor in het kort
- Lengte: 6,3 km
- Hoogtemeters: 10 m omhoog en omlaag
- Moeilijkheidsgraad: makkelijk
- Bereikbaar met het OV: ja, maar niet direct. De route begint bij het Schäferhof, dat op 2 km
Start van mijn meerdaagse wandeling op de Heidschnuckenweg
Bij het ontbijt in het Schäferhof zie ik hoe de eerste zonnestralen de heide verlichten. Ik wil op pad! Dus pak ik snel m’n rugzak in en begin aan de Heidschnuckenweg. Op het eerste heidegebied hoef ik niet lang te wachten: de Osterheide in Schneverdingen ligt bijna letterlijk voor de deur. Wanneer ik ’s ochtends vroeg door dit heidegebied wandel, kan ik me niet voorstellen dat het een paar decennia geleden nog een militair oefengebied was. Een overblijfsel daarvan is bijvoorbeeld de Sylvestersee, een idyllisch meertje midden in de heide. Deze ontstond door bodemverdichting door de zware pantserwagens.
De Lüneburger Heide is meer dan heide
Dat het natuurgebied Lüneburger Heide niet alleen maar uit heide bestaat, ontdek ik daarna. Ik duik het bos in en wandel via de Spitzbubenweg verder. Van de 23 hectare die het natuurgebied groot is, is ongeveer een kwart heide. Dat kan de lila kleurende dopheide zijn, maar ook de struikheide. Het slingerende bospaadje wordt er door omringd. De zon piept soms door het bladerdek van de grote eiken en berken en werpt licht op de mossen. Je zou hier zo een sprookjesfilm kunnen opnemen. Vlak voor ik in Niedehaverbeck ben, wandel ik nog een stuk over de heide. Een kleine omweg naar de Wümmeberg mag natuurlijk niet ontbreken want vanaf hier kijk je mooi over het glooiende heidelandschap.
In Niederhavenbeck tref ik heide-ranger Jan Brockmann en samen wandelen we de laatste kilometers. Hij vertelt me hoe door het verschuiven van gletsjers de zanderige heuvels zijn ontstaan, waar later boeren met man en macht akkerbouw probeerden te bedrijven. Bossen werden gekapt en daardoor kregen heideplanten een kans. Die maken er niks van dat er maar weinig voedingsstoffen in de zandbodem zitten. Halverwege de 19e eeuw was het bijna gedaan met de heide. Heidehoning moest plaatsmaken voor rietsuiker uit de koloniën, olie verving turf en door kunstmest kunnen er opeens aardappelen verbouwd worden op de heide. Een stichting begint met het behoud van de heidegebieden en doet dat tot op de dag van vandaag. “Het is geen natuur, het is een cultuurlandschap,” zegt Jan Brockmann, “En wel een van grote waarde. Want niet alleen zegt het iets over onze geschiedenis, maar ook houdt de bodem hier veel water vast en heeft Hamburg daardoor drinkwater, is dit enorme autovrije gebied een plek om tot rust te komen en vinden dieren die uit de verdwenen veengebieden hier een thuis.”
We wandelen ondertussen verder en komen aan op de Wilseder Berg, met 169 meter het hoogste punt van de Lüneburger Heide.” Zie je die uitzichttoren in de verte?” Jan wijst naar een vlekje aan de horizon. Helemaal tot daar reikt het natuurgebied. Wij vervolgen onze weg naar Wilsede, een van de autovrije dorpen dat met de typische vakwerkboerderijen wel een openluchtmuseum lijkt. Jan en ik nemen afscheid van elkaar. Op zijn aanraden, wandel ik na een hapje eten naar de Totengrund – ook al zo’n mooi heidegebied!
Dag 1 op de Heidschnuckenweg in het kort
- Route: Schneverdingen – Niederhaverbeck – Wilsede
- Lengte: 16,7 km
- Hoogtemeters: 110 m omhoog en 80 m omlaag
- Moeilijkheidsgraad: makkelijk
- Bereikbaar met het OV: ja, maar niet direct. Je kunt de Heidschnuckenweg oppikken bij de parkeerplaats van de Osterheide, dat op 1,8 km van het station van Schneverdingen ligt.
Extra tip: Totengrund en Holzberg
Vlakbij Wilsede ligt het heidegebied Totengrund. Dit keteldal met ietwat obscure naam wordt beschouwd als een van de mooiste heidegebieden van de Lüneburger Heide. Ranger Jan had me op het hart gedrukt er zeker nog even heen te wandelen als ik nog energie had. Ik maakte vanuit Wilsede een rondje van ongeveer 5 kilometer over de Holzberg en weer terug. Ook de Heideschleife ‘Wilseder Berg’ (14,9 km) en ‘Radenbachtal’ (20,6 km) komen hier doorheen.
Op pad met herder Josefine en haar Heidschnucken
De eerste zonnestralen vallen door de bladeren van de oude eiken aan weerszijden van de kinderkopjesweg. Al binnen een paar minuten wandel ik over de heide. Een goed begin van deze wandeldag! De heide bij Wilsede is mooi glooiend. In de verte rijst achter de paarse vlakte een bos op. Ook dat hoort allemaal nog bij het natuurgebied Lüneburger Heide.
Ik daal af naar het Renkenbachtal, vernoemd naar het gelijknamige stroompje. Daar ontmoet ik herder Josefine Schön. Ze begroet me, haalt de drie honden uit de auto en zegt: “Zo, ik ga eerst even de schapen uit de stal halen. Blijft jij hier staan?” De staldeuren gaan open, het verwachte rennen van honderden schapen blijft uit. In plaats daarvan schuifelen ze afwachtend naar voren. “Ze kennen jou niet, dus doen eerst rustig aan,” legt Josefine uit. Met kordate, maar vriendelijke worden nodigt ze de kudde van ruim 400 schapen en geiten uit naar buiten te komen. Meer hadden ze niet nodig: als een massa van grijs, wit, zwart en bruin haar glijdt de kudde naar buiten. De honden schieten meteen in actie. “Ze willen werken, soms te graag. Zeker met die warmte moet ik ze dan soms terug de schaduw in roepen,” zegt Josefine.
We wandelen ondertussen richting de waterplaats. Of de kudde of Josefien leidt? Het lijkt wel alsof de hele groep zich vanzelf vooruit beweegt. 8 jaar geleden begon Josefine aan haar opleiding tot herder. Opgegroeid was ze in Sachsen, eigenlijk wilde ze kaas maken. Maar dat was haar dan toch te weinig werk met dieren, ze deed een stage op de Lüneburger Heide en ging nooit meer weg. Samen met haar vriend hoedt ze deze kudde, verder heeft ze allerlei organisatorische taken op zich genomen. Samen betekent trouwens niet dat ze idyllisch hand in hand over de heide met hun schaapjes wandelen – hoeden doe je meestal alleen. “Voor de momenten dat de kudde rustig op een plek staat, heb ik m’n breiwerk bij me,” ze laat me een sok en een bol onregelmatige witte wol zien. Het garen heeft ze zelf gesponnen van wol van haar eigen schapen. “Maar ik kom niet heel ver hoor,” lacht ze, “Afgelopen week heb ik misschien één sok gebreid.” We lopen ondertussen dwars over de heide tot we weer een zandpad bereiken. Daar neem ik afscheid van Josefine, de honden en de kudde, om de Heidschnuckenweg weer op te pakken.
Laatste kilometers door schilderachtige heide
Na nog een paar kilometers over de heide bereik ik Undeloh. Wat een contrast met de rust op de heide: hier wemelt het van de marktbezoekers en paardenkoetsen. Ik duik snel het Heide Erlebniszentrum in. Deze gratis te bezoeken tentoonstelling vertelt het verhaal van de heide vanaf de ijstijd tot nu. Door het bos wandel ik daarna naar de Weseler Heide. Tot nu toe was het nergens op de heide echt druk, maar dit gebied slaat echt alles. Het is net alsof ik in m’n eentje door de paarse heuvels wandel. Ik heb nog maar een kleine vier kilometer te gaan, maar ik ga toch even op een bankje zitten. Op het geruis van de berkenbladeren in de wind na, hoor ik niks. Dit is het grote voordeel van zo’n enorm autovrij gebied, denk ik bij mezelf. Er zijn maar weinig plekken waar het echt stil is. Natuurgebied Lüneburger Heide is er een, en dat in de buurt van twee grote steden Hannover en Hamburg. De wandeldag eindigt net zo mooi als ‘ie begon: met een dubbel wandelpad met een strook heide ertussen, dat de glooiing van de zandheuvels volgt. Het is net een schilderij.
Dag 2 op de Heidschnuckenweg in het kort
- Route: Wilsede – Undeloh – Wesel
- Lengte: 18,4 km
- Hoogtemeters: 100 m omhoog en 150 m omlaag
- Moeilijkheidsgraad: makkelijk
Door het wildromantische dal van de Seeve naar Handeloh
Van mijn laatste wandeldag had ik weinig verwachtingen. De route van Wesel naar Handeloh gaat niet door een groot heidegebied. Als ik van start ga, denk ik dus dat ik vlot voorwaarts zal komen. Had ik dat even verkeerd ingeschat. Eerst gaat de Heidschnuckenweg door een dicht bos. Links en rechts van het smalle paadje staan blauwe bessen-struikjes met blaadjes in alle kleurschakeringen tussen groen, rood en geel.
Het heeft gisteravond flink geregend en er hangt nog behoorlijk wat vocht in de lucht. Daardoor ziet het bos er extra mysterieus uit en klinken geluiden gedempt. Na een kort stukje vlonderpad wordt de route nog mooier. De route volgt dan het verloop van de slingerende beek de Seeve. Het bos ziet er hier wild uit. Omgevallen bomen blokkeren soms het pad en daardoor zijn nieuwe slingers in het wandelpad ontstaan. Overal groeit en bloeit iets. Ik voel dat de druppels van het lange gras langzaam door de waterdichte coating van mijn wandellegging komen – eigenlijk wel aangenaam bij deze temperatuur. Het ruikt naar zoet bos, de typische geur van natuur na een pittige regenbui.
Vlak voor ik Handeloh binnenwandel, maak ik nog een korte omweg naar het Cassenshof. Er is namelijk één ding dat nog mist voor de perfecte meerdaagse wandeling: een taart-pauze. Op aanraden van een medewandelaar bestel ik de Buchweizentorte. Boekweit groeit prima op de voedingsstofarme bodem en wordt hier dus al eeuwenlang verbouwd. Vroeger werd er vooral pap van gegeten, vandaag de dag is het de boekweit die de biscuitlagen van de taart z’n hartige smaak geven. Nu ik deze regionale specialiteit geproefd heb, kan ik met een goed gevoel weer in de trein naar huis stappen. Ongeveer 50 kilometer van de in totaal 233 kilometer lange Heidschnuckenweg heb ik gewandeld. En het smaakt naar meer.
Dag 2 op de Heidschnuckenweg in het kort
- Route: Wesel – Handeloh (met omweg naar Cassenshof)
- Lengte: 10,9 km
- Hoogtemeters: 10 m omhoog en 40 m omlaag
- Moeilijkheidsgraad: makkelijk
- De route eindigt bij het station in Handeloh, waar ik weer op de trein naar huis stapte
Heb je de Heidschnuckenweg gewandeld en wil je meer? Gelukkig zijn er dan nog 12 andere Top Trails of Germany! Deze langeafstandsroutes in Duitsland zijn gecertificeerd als Qualitätsweg (Deutsches Wanderinstitut) of als Premiumweg (Deutscher Wanderverband). En zo’n certificering krijg je niet zomaar. Elke route heeft zo z’n eigen karakter. Zo kun je op de Goldsteig in het Bayerischer Wald toppen beklimmen, op de Altmühl-Panoramaweg langs de rivier wandelen en op de Eifelsteig de verschillende landschappen van de Eifel ontdekken.
FAQ – Wandelen op de Heidschnuckenweg op de Lüneburger Heide
Volgens een oude boerenregel bloeit de Lüneburger Heide van 8 augustus tot 9 september. In de afgelopen jaren was het eerste paars al eind juli te zien. Wil je precies weten hoeveel bloeiende heide je kunt verwachten? Bekijk dan de Heideblüten-Barometer.
Het korte antwoord is: ja. Verschillende treinstations liggen (bijna) direct aan de Heidschnuckenweg, zoals Schneverdingen en Handeloh (op mijn route). Startpunt Celle is zelfs met de IC-trein te bereiken. In juli t/m oktober rijdt daarnaast de Heide Shuttle in de omgeving van etappe 2 t/m 6. Bekijk alle informatie, inclusief handige OV-kaart, op de website van de Heidschnuckenweg.
De Lüneburger Heide ligt in het noordoosten van de deelstaat Nedersaksen, in de stedendriehoek Hannover – Wolfsburg – Hamburg.
De Heidschnuckenweg komt af en toe door dorpjes, waar ook horeca is. Toch zou ik je aanraden altijd voldoende water en drinken mee te nemen omdat je soms kilometers door natuur zonder horeca/supermarkt/bakkerij wandelt.
Behalve mooie landschappen heeft de Lüneburger Heide nog meer te bieden. Zo vond ik het autovrije heidedorp Wilsede met karakteristieke boerderijen de moeite waard. Ook het Pietzmoor is een bezienswaardigheid. Verder vind je in Egestorf een blotenvoetenpark, in Hanstedt het boomkroonpad Heide Himmel en is ook Celle een mooie stad.
Als je niet je eigen bagage wilt dragen als je gaat wandelen over de Lüneburger Heide, kun je gebruikmaken van de bagagetransport van de Bispingen Touristik e.V. Zij kunnen ook de hele tour voor je organiseren.
– Disclaimer: In het kader van het BloggerWandern 2022 mocht ik de Heidschnuckenweg op uitnodiging van de Top Trails of Germany en de Lüneburger Heide GmbH wandelen. Het artikel is gebaseerd op mijn eigen ervaringen en het enthousiasme dat je leest, is 100% van mij. –