Eindeloze bossen, indrukwekkende rotsformaties, vakwerkdorpjes vol historie en goed gemarkeerde fiets- en wandelpaden: het Teutoburger Wald is een fijne vakantiebestemming voor wie graag buiten is. Er is genoeg te zien, doen en beleven voor een lange zomervakantie, maar door de goede bereikbaarheid vanuit Nederland kun je er ook prima een weekendje heen.
Wandelen in het Teutoburger Wald
Het Teutoburger Woud is een bergrug in de Duitse deelstaten Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen. Een groot deel ervan behoort tot verschillende nationale parken en je kunt er prachtig wandelen. Het Teutoburger Wald toont dat bos en fantastische vergezichten elkaar niet uitsluiten.
De uitlopers van het Teutoburger Wald liggen maar net over de grens in Duitsland. Kun je het je voorstellen: een bergrug op maar een paar uur rijden? Daar kun je dus ook prima voor een lang weekend heen! Hoewel er genoeg mooie routes zijn voor een hele week vakantie of zelfs meer. Op sommige plekken is het Teutoburgerwoud ruig: je zult er dichte bossen, ongerepte natuur en indrukwekkende rotsformaties tegenkomen. In andere delen is het landschap juist glooiend, uitgestrekt en soms zelfs lieflijk. Wat je ook kiest, de wandelingen in het Teutoburger Wald zitten altijd vol verrassingen. Het Teutoburger Wald is wat mij betreft een van de mooiste middelgebergtes in Duitsland.
Wandelen bij de Externsteine
Googel je Teutoburger Wald, is de kans groot dat je een afbeelding van de Externsteine te zien krijgt. Het is een bizar gezicht: in een verder glooiend landschap rijzen abrupt een aantal grillige, lange stenen op. Ontstaan zijn ze waarschijnlijk ruim 110 miljoen jaar geleden, maar voor geologen is dat maar moeilijk om te bepalen omdat er geen macrofossielen gevonden zijn.
De dertien stenen die samen de Externsteine vormen, zijn omwille van wetenschappelijke doeleinden genummerd (I–XIII). De telling begint bij de meest noordwestelijke rots die in de kunstmatige vijver Wiembecke’ staat. Dit is tevens de grootste rots van allemaal en wordt ook wel Grottenfels genoemd. Reden daarvoor is de door de mens gemaakte grot in de rots die bestaat uit drie kamers die met elkaar verbonden zijn via passages.
Het terrein van Externsteine kan gratis bezocht worden. Als je ook met de trap de rotsen wilt beklimmen, betaal je daar €3,- (2020) voor. Update 2021: In verband met de Coronamaatregelen is het tot nader order niet mogelijk de Externsteine te beklimmen. Het gebied rondom is echter vrij toegankelijk, de parkeerplaats is open. Het informatiecentrum is gesloten.
Deze indrukwekkende zandsteenformatie ligt in de buurt van de stad Detmold, op ongeveer 3,5 uur rijden vanaf Utrecht. Ik kan me voorstellen als je dat iets te ver rijden vindt voor een dagje. Maak er daarom een weekend van en combineer de wandeling bij de Externsteine bijvoorbeeld met een bezoek aan Detmold of een wandelroute bij het Hermannsdenkmal.
Wandelen bij de Dörenther Klippen in het Teutoburgerwoud
Iets minder hoog dan de Externsteine, maar een stuk korter rijden en minstens zo mooi zijn de Dörenther Klippen. Dit is een vier kilometer lang stuk vol grillige zandsteenrotsen, die op sommige plekken wel 20 meter hoog zijn. Dit is vooral een indrukwekkend gezicht tegen de achtergrond van de glooiende heuvels van het Tecklenburger Land. Het absolute hoogtepunt van deze rotsformaties is het Hockende Weib, een rots die er -met een beetje fantasie- uitziet als een hurkende vrouw.
Spannend: het Hockende Weib is volgens de legende een versteende vrouw. Eeuwen geleden zouden overstromingen van de zee nog tot hier hebben gereikt. Een vrouw die hier woonde, wilde haar kinderen van een overstroming redden en zou gehurkt in het water zijn gaan zitten met de kinderen op haar schouders. De kinderen overleefden de overstroming, maar de vrouw werd versteend.
Veel wandelaars lopen zo snel mogelijk vanaf de parkeerplaats naar het Hockende Weib. Jammer want onderweg is nog zoveel meer te zien. Zo loop je ook langs de Brochterbeckblick, een grote vlakke rots vanaf waar je een mooi uitzicht richting het dal hebt.
En ook de Dreikaiserstuhl, een rotspartij met drie topjes, is een bezienswaardigheid op zich. Vanaf de kant van het wandelpad kan je ‘m prima met normale wandelschoenen beklimmen. Vanaf de andere kant is het een geliefde plek voor klimmers.
De klassieker: langeafstandsroute de Hermannshöhen
De langeafstandsroute Hermannshöhen is niet voor niets een van de Top Trails of Germany. Grillige rotsen, fantastische uitzichten, romantische vakwerkstadjes en ongerepte bossen maken deze route een feest voor wandelaars. De Hermannshöhen bestaat uit twee routes: de Hermannsweg en de Eggeweg. Die lopen naadloos in elkaar over. Zo wandel je van het Münsterland door het Teutoburger Wald naar het Sauerland. In totaal is de route 220 kilometer lang en kan verdeeld worden in 13 etappes.
Wil je liever een dag wandelen maar wel al het mooist van de Hermannshöhen meepikken? Sommige etappes zijn tot dagrondwandelingen gemaakt, zoals de Teutoschleifen in het Tecklenburger Land.
Wandeling bij het Kaiser-Wilhelm-Monument
Een van de bekende bezienswaardigheden van het Teutoburger Wald is het Kaiser-Wilhelm-Monument in Porta Westfalica. Met zijn 268 meter is dit het op één na hoogste monument van Duitsland. Het werd gebouwd door de Pruisische provincie Westfalen van 1892 tot 1896 en werd opgericht tegen de achtergrond van nationale ideeën in het Duitse Rijk. Trots kijkt keizer Wilhelm over de rivier de Weser, Porta Westfalica en het glooiende heuvels van het Weserbergland. Als bezoeker heb je dan wel een iets lager standpunt, het uitzicht is er niet minder om.
In de omgeving van het monument kan je een mooie wandeling maken die begint in Porta Westfalica en door dichte bossen richting het monument slingert. Het is een wandeling vol mooie uitzichten op het Weserbergland en de kronkelende rivier de Weser. Behalve het Kaiser-Wilhlem-Denkmal was ook de Wittekindsburg een van mijn persoonlijke highlights: deze vakwerkburcht is eeuwenlang bewaard gebleven en een bijzondere verschijning op de route.
Wandelen in de buurt van Dörentrup (oostelijke Teutoburger Wald)
Het is gebied dat tegelijkertijd lieflijk en bergachtig aandoet. In de omgeving van Dörentrup, in het oostelijke Teutoburger Wald, kun je op een wandeling best wat hoogtemeters maken. Maar altijd op goed begaanbare paden en in een relaxed tempo. Bovendien is er onderweg zoveel te zien, dat je tussendoor steeds weer tijd hebt om op adem te komen: prachtige vergezichten, idyllische vakwerkboerderijen en glooiende landschappen. Ook kom je onderweg nog door de mooie vakwerkdorpen Hillentrup en Schwelentrup én heb je en 360º-uitzicht vanaf de Steinberg. Kortom, er is heel veel te zien op 11 kilometer.
Fietsen in het Teutoburger Wald
Als je weet dat het Teutoburger Wald een bergkam is, zou je misschien denken dat je hier flink moet trappen als je gaat fietsen. Dat valt wel mee! Natuurlijk zijn er ook sportieve fietsroutes in het Teutoburger Wald waarbij je flink wat hoogtemeters maakt. Maar de plezierfietser die vooral een relaxed dagje wil hebben, heeft ook een ruime keuze uit mooie routes. Dat komt doordat er een aantal rivieren door het Teutoburger Wald stromen. De bekendste daarvan zijn de Ems en de Wezer. En langs een rivier fiets je meestal vlak, dus gemakkelijk. Kortom: ook voor de fietser is het Teutoburger Wald een goede vakantiebestemming.
Tussen Teutoburger Wald en de Ems: Grenzgängerroute Teuto-Ems
Een afwisselend langschap met glooiende heuvels, goed onderhouden vlakke fietspaden en kleine, gezellige dorpjes, waar het altijd wel de moeite waard is om even af te stappen: dat staat je te wachten op de fietsroute Grenzgängerroute Teuto-Ems. Er zijn stukken waar je flink moet trappen omdat je je in de uitlopers van het Teutoburger Wald bevindt. Die worden afgewisseld met meer vlakke stukken, vooral als je richting het zuiden fietst want dan kom je steeds dichterbij het stroomgebied van de rivier de Ems. Neem de tijd voor deze fietsroute want onderweg is er veel te zien: onder meer de steden Warendorf en Bad Laer, de mooie Feldmarksee en de vele boerderijen met cafés zijn het afstappen waard.
Lekker vlak fietsen op de Weser-Radweg
Het is een van de bekendste fietsroutes van Duitsland: de Weser-Radweg. In tien etappes fiets je van het vakwerkstadje Hann. Münden in het middelgebergte Weserbergland naar de havenstad Cuxhaven aan de Noordzee. De eerste paar etappes bevinden zich in het Teutoburger Wald, maar zijn makkelijk te fietsen omdat je steeds langs de rivier de Weser fietst. Je kunt je verheugen op vakwerksteden zoals Hameln en Minden, goede fietspaden waarbij het water nooit ver weg is en steeds weer mooie natuur.
Korte fietsroutes in het Teutoburger Wald
Ga je liever een dagje fietsen in het Teutoburger Wald? Ook dan zijn er genoeg mooie routes. Zo kun je bij Paderborn langs meren fietsen of cultuur en natuur met elkaar verbinden op een fietsroute in Detmold. Of fiets een etappe van de Weser-Radweg en rijd met de trein of bus weer terug naar je beginpunt. Bekijk alle korte fietsroutes op de website van het Teutoburger Wald Tourismus (Nederlandstalig).
Bezienswaardigheden in het Teutoburger Wald
Behalve de schitterende natuur staan je in het Teutoburger Wald ook een aantal culturele en geschiedkundige hoogtepunten te wachten. Een van de belangrijkste gebeurtenissen in dit gebied is de Slag bij het Teutoburgerwoud, die ervoor heeft gezorgd dat deze regio zo is gaan heten. Een aantal van de belangrijke bezienswaardigheden in het Teutoburger Wald hebben te maken met deze veldslag en daarom is het interessant om te weten wat er toen eigenlijk gebeurde.
Een stukje geschiedenis: Slag bij het Teutoburgerwoud
We gaan tweeduizend jaar terug in de tijd. Het was de tijd waarin de Romeinen verschillende veldslagen tegen de Germanen voerden om gebied te veroveren. Doel: een permanente Romeinse heerschappij vestigen. Ze bouwden daarom militair versterkte forten langs de Noordzeekust en de rivieren de Rijn, de Lippe en de Eems. Ook werden er verdragen met lokale stammen gesloten, wat paste bij de ‘verdeel-en-heers-politiek’ van de Romeinen. Een triomftocht van Tiberius in 7 v.Chr. luidde het einde van deze campagnes in, maar het bleef onrustig.
In 7 n.Chr. werd Publius Quinctilius Varus de nieuwe opperbevelhebber van de Romeinse troepen langs de Rijn. Hij was autoritair en dat vonden de Germaanse stammen, die tot dan toe vrij meegaand waren geweest, maar niks. Ze kwamen in opstand onder leiding van Arminius. Over hem is maar weinig bekend. Hij stamde af van de Cherusken en diende in het Romeinse leger lange tijd als aanvoerder van Germaanse troepen. In september van het jaar 9 n.Chr. leidde hij de opstand die de Romeinen uiteindelijk fataal werd.
Dat deed hij door een hinderlaag op te stellen. De Romeinse troepen keerden na een mars terug naar hun winterkampen. Arminius leidde ze naar een smalle landstrook die aan de ene kant werd afgeschermd door een stuk bos met daarachter een moeras en aan de andere kant door heuvels waar de Germanen verstopt zaten. Je raadt het al: dit liep niet goed af voor de Romeinse troepen. 18 duizend Romeinen kwamen hierbij om het leven en drie hele legioenen raakten verloren. Drie dagen lang werd er keihard gevochten en toen bleek dat de Romeinen dit niet zouden winnen, pleegde bevelhebber Varus zelfmoord.
Het Hermannsdenkmal: een bezienswaardigheid in het Teutoburger Wald
Arminius wordt door de Slag bij het Teutoburgerwoud, in het Duits de Varusschlacht genoemd, gezien als een van de grondleggers van een verenigd Germaans rijk. Om die reden werd tussen 1838 en 1875 gebouwd aan het Hermannsdenkmal in Detmold. Het kolossale beeld is 54 meter hoog en vandaag de dag een populaire bezienswaardigheid in het Teutoburger Wald.
Het monument is vanaf begin maart tot eind oktober geopend voor bezoekers van 9 tot 18 uur. In de overige maanden is het van 9.30 tot 16 uur open. Houd de website van het Hermannsdenkmal (Duitstalig) in de gaten want bij bijzondere weersomstandigheden kunnen de openingstijden veranderen.
Museum en Park Kalkriese
Hoewel het monument in Detmold staat, is dit niet de plek waar de Slag om het Teutoburger Woud heeft plaatsgevonden, zo bleek later uit archeologische onderzoeken. Waar dan wel? In het plaatsje Kalkriese, een stuk noordelijker, in de regio Osnabrücker Land. In Kalkriese bevindt zich het Museum und Park Kalkriese, het museum over de Varusslag. Al ruim 30 jaar vindt hier het wetenschappelijk onderzoek naar de veldslag plaats. Het museum toont de nieuwste ontdekkingen zien en laat jong en oud zo kennismaken met deze interessante gebeurtenis in de geschiedenis. Regelmatig kun je je aanmelden voor spannende rondleidingen of een evenement bezoeken. Ook voor kinderen is het Museum und Park Kalkriese erg leuk.
Steden en dorpen in het Teutoburger Wald die een bezoek waard zijn
In en aan het Teutoburger Wald liggen een aantal steden en dorpen die zeker een bezoek waard zijn als je op vakantie in deze regio bent. Ze vormen een goede uitvalsbasis voor een actief weekend weg in Duitsland want de natuur is hier nooit ver weg!
- De stad Hameln ken je waarschijnlijk wel van het sprookje ‘De rattenvanger van Hamelen’. Wat maar weinig mensen weten, is dat deze stad vol met prachtige vakwerkgebouwen staat.
- Detmold ligt centraal in het Teutoburger Wald en dicht bij de Externsteine en het Hermannsdenkmal. De stad heeft een historische kern met vakwerkhuizen en het openluchtmuseum van het Landschaftsverband Westfalen-Lippe neemt je mee terug in de tijd.
- In de studentenstad Paderborn kun je behalve de vele vakwerkgebouwen ook de resten van het keizerlijke buitenverblijf van Karel de Grote bewonderen. Ook Schloss Neuhaus, dat vlakbij het centrum ligt, is een bezoek waard.
FAQ – vakantie in het Teutoburger Wald
Het Teutoburger Wald begint vlak over de grens in Duitsland, ongeveer bij de stad Osnabrück. De bergkam verloopt in zuid-oostelijke richting via Bielefeld naar Paderborn.
Bij het Teutoburger Wald Tourismus kun je gratis kaarten en andere brochures bestellen.
Een onmogelijk te beantwoorden vraag. In dit artikel vind je tips voor verschillende wandelingen. Mijn persoonlijke favorieten zijn die bij het Kaiser-Wilhlem-Denkmal en de Dörenther Klippen.
Ja! Veel wandelroutes kun je prima met het hele gezin lopen en er zijn ook activiteiten die leuk zijn voor kinderen. Zo is het Museum en Park Kalkriese heel kindvriendelijk, kunnen families te voet of met paard en wagen op reis gaan door de tijd in het openluchtmuseum in Detmold of kan iedereen zich uitleven in de Ems-Erlebniswelt van Schloss Holte-Stukenbrock.
Als je het mij vraagt: altijd! In het voorjaar en de zomer staat de natuur volop in bloei, in de herfst zorgen de loofbomen voor spectaculaire kleuren en in de winter is het hier vaak lekker rustig. Het is dus maar net waar je van houdt! Houd er rekening mee dat het op de populaire plekken, zoals bij de Externsteine, in het hoogseizoen en in de weekenden druk kan zijn.
